Wywiad z logopedą
----------

Kiedy dziecko ma problemy z mową?

W dzisiejszym artykule obszerny wywiad z logopedką Klaudią Wiśniewską. Odpowiemy na najważniejsze pytania nurtujące rodziców odnośnie rozwoju mowy dziecka.
Podpowiemy jak w domu wspomóc rozwój mowy, jakie zabawy i zabawki będą w tym pomocne.
Z czego mogą wynikać opóźnienia w rozwoju mowy, co może niepokoić rodziców.


Sowa wańka-wstańka B.Toys

1. Co szkodzi rozwijaniu prawidłowej mowy dziecka?

Zagrożenia dla rozwoju mowy mogą pojawić się już w okresie prenatalnym, czyli przed urodzeniem się dziecka. Są to np. choroby genetyczne, wady rozwojowe, urazy fizyczne, leki i używki stosowane przez matkę w okresie ciąży, niedobory witamin i wiele innych. W okresie okołoporodowym na rozwój mowy dziecka wpływ mają takie czynniki jak niedotlenienie, cesarskie cięcie, wcześniactwo, przedłużający się poród itd.
Po narodzinach dziecka, w tzw. okresie postnatalnym, niebezpieczne dla rozwoju mowy są m.in. powikłania chorób dziecięcych, częste infekcje górnych dróg oddechowych, trudności z jedzeniem i piciem, opóźnienie rozwoju psychofizycznego, nieprawidłowe wzorce, zaniedbania środowiskowe czy też wpływ wysokich technologii.
Logopeda, podczas pierwszego kontaktu z rodzicem, zadaje szczegółowe pytania dotyczące przebiegu ciąży, porodu i rozwoju dziecka, aby wykluczyć, bądź też potwierdzić wystąpienie któregokolwiek z czynników, mających negatywny wpływ na prawidłowy rozwój mowy dziecka.
Określenie przyczyny nieprawidłowego rozwoju mowy stanowi fundament do podjęcia odpowiednich działań terapeutycznych.

2. Jakie są etapy rozwoju mowy?

Logopedzi wyróżniają cztery podstawowe etapy rozwoju mowy.
1. Okres melodii trwający od urodzenia do około 1 roku życia. W jego początkowej fazie dziecko komunikuje się z otoczeniem za pomocą płaczu i krzyku. Następnie pojawia się głużenie – dziecko wokalizuje swoje pierwsze samogłoski i dźwięki gardłowe. Kolejnym niezwykle ważnym momentem w rozwoju mowy dziecka jest gaworzenie – powtarzane przez dziecko dźwięki są świadome i celowe.
2. Okres wyrazu mający miejsce od 1 do 2 roku życia dziecka. W tym czasie dziecko rozumie znacznie więcej, niż jest w stanie samodzielnie powiedzieć. W mowie dziecka pojawiają się pierwsze słowa i liczne wyrazy dźwiękonaśladowcze.
3. Okres zdania od 2 do 3 roku życia. Jak sama nazwa tego etapu wskazuje, dziecko zaczyna budować zdania. Początkowo tworzy zdania proste, następnie przechodzą one w dłuższe wypowiedzi. Na tym etapie mowa powinna być zrozumiała zarówno dla najbliższych, jak i dla dalszego otoczenia.
4. Ostatni etap to okres swoistej mowy dziecięcej trwający od 3 do 7 roku życia. W tym okresie rozwój mowy malucha ciągle postępuje. Słownictwo jest coraz bardziej rozbudowane oraz rozwija się umiejętność tworzenia zdań złożonych.
Bardzo ważne jest to, aby wiedzieć, że czas trwania każdego z tych poszczególnych etapów jest umowny, ponieważ każde dziecko rozwija się w swoim indywidualnym tempie.
Późniejsze wchodzenie w poszczególne etapy rozwoju mowy nie powinno niepokoić rodziców, jeśli opóźnienie to nie przekracza 6 miesięcy. W innym przypadku warto wybrać się z dzieckiem na wizytę do logopedy.


Gitara Little Dutch

3. Jak rodzic może wspomagać rozwój mowy dziecka w domu?

Istnieje naprawdę wiele sposobów na to, aby rodzice wspomagali rozwój mowy swojego dziecka w domowym zaciszu. Pierwszą rzeczą, jaką możemy zrobić, jest po prostu prawidłowe i częste mówienie do niego, rozmawianie z nim. Ważne jest, aby mówić do dziecka już od pierwszych chwil jego życia. Warto opowiadać mu o tym, co robimy, co nas otacza, co się wokół nas dzieje.
Świetnym pomysłem jest wspólne naśladowanie usłyszanyc dźwięków. Bardzo często polecam rodzicom angażować dzieci w codziennie czynności, np. wspólne przygotowywanie posiłków czy zakupy, podczas których dużo rozmawiamy.
Dodatkowo takie działania pozwalają dziecku rozwijać różnorodne umiejętności. Pamiętajmy też, że dziecko uczy się przez zabawę. Ważny jest jednak odpowiedni dobór zarówno zabaw, jak i samych zabawek. Wspaniałym narzędziem logopedycznym są książki. Wszystkim rodzicom życzę, aby każdego dnia w ferworze codziennych obowiązków znaleźli choć
chwilę, aby poczytać swoim dzieciom. Bajki nie tylko rozwijają mowę dziecka, ale również wyobraźnię i chęć poznawania tego, co nowe.

4. Z jakimi problemami w zakresie rozwoju mowy spotyka sie logopeda?

W swojej pracy bardzo często spotykam się z opóźnionym rozwojem mowy, z którym ściśle wiąże się niska sprawność narządów artykulacyjnych, nieprawidłowy rozwój psychoruchowy, brak pionizacji języka, wady zgryzu, nieprawidłowa budowa aparatu mowy, zaburzenia słuchu, nieprawidłowy tor oddechowy, połykanie typu niemowlęcego czy też wady wymowy.

5. Jakie mogą być przyczyny tych problemów?

Możliwych przyczyn powinniśmy dopatrywać się wśród czynników genetycznych, patogenów występujących w okresie płodowym czy też uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego. Opóźniony rozwój mowy może być konsekwencją wad narządu słuchu, nieprawidłowej budowy aparatu artykulacyjnego czy też opóźnionego rozwoju motorycznego.
Należy również pamiętać, że opóźniony rozwój mowy może towarzyszyć takim zaburzeniom jak np. autyzm czy mózgowe porażenie dziecięce.

6. Jak nadmierne używanie tabletu telefonu, tv wpływa na rozwój mowy dziecka?

Nadmiar bodźców płynących z urządzeń mobilnych takich jak tablet czy telefon zaburza rozwój dziecka. Nowe technologie hamują naturalny rozwój językowej półkuli mózgu, która odpowiada za nadawanie i odbieranie mowy. Mowa dziecka, które nadmiernie korzysta z urządzeń cyfrowych, nie rozwija się bądź czyni to ze znacznym opóźnieniem. Co więcej, korzystanie z komputerów, smartfonów itp. może być przyczyną problemów w nawiązywaniu relacji interpersonalnych, zaburzeń emocjonalnych czy też braku koncentracji.


Piramida zabaw zwierzęta

7. Jak przebiega pierwsza wizyta u logopedy, jakie mogą pojawić się pytania?

Pierwsza wizyta u logopedy najczęściej polega na zebraniu bardzo szczegółowego wywiadu. Logopeda pyta rodziców o główny powód ich wizyty z dzieckiem, o to, co ich niepokoi.
W wywiadzie pojawiają się pytania o przebieg ciąży, poród, występujące chorobyczy zaburzenia. Specjaliści chcą także poznać szczegóły dotyczące rozwoju psychoruchowego dziecka, dlatego zadają rodzicom pytania o pierwsze słowa dziecka, pierwsze kroki, używanie smoczka, rozszerzanie diety itp.
Kolejnym punktem wizyty w gabinecie logopedycznym jest badanie sfery orofacjalnej. Należy być przygotowanym na to, że logopeda, mówiąc wprost, zajrzy do buzi dziecka. Naszym obserwacjom podlegają m.in. wędzidełka, język, zgryz i podniebienie.

8. Czy są jakieś mity na temat rozwoju mowy dziecka, rozpoczęcia mówienia?

Tak, istnieje przynajmniej kilka. Bardzo często spotykam się z błędnym
przeświadczeniem, że dziecko w wieku przedszkolnym, które nie mówi, lub jego rozwój mowy jest opóźniony, samo się „rozgada” pod wpływem rówieśników z przedszkola.
Rodzice często głoszą też, że z wad wymowy się wyrasta, a chłopcy z natury zaczynają mówić później, niż dziewczynki.

9. Jak w zabawie wspierać rozwój mowy, jakie zabawki, akcesoria będą w tym pomocne?

Wszystko tak naprawdę zależy od naszej wyobraźni i kreatywności. Z maluszkami możemy zacząć od zabaw paluszkowych lub dźwiękonaśladowczych. Ze starszymi dziećmi możemy ćwiczyć prowadzenie dialogu w zabawach tematycznych, np. podczas zabawy w sklep.
Każda zabawa, nawet ta najprostsza, może stać się świetną okazją do rozwijania słownictwa czy doskonalenia poprawnej wymowy.
A jakie zabawki wybrać? Najprostsze!
Warto zrezygnować z głośnych, grających i świecących zabawek na rzecz np. drewnianych klocków. Świetnym pomysłem jest też samodzielne tworzenie zabawek z różnorodnych produktów, które znajdziemy w każdym domu – od papieru, po kolorowy makaron itp.
Na rozwój mowy dziecka ogromny wpływ ma także rozwój funkcji poznawczych, pamięci, uwagi, motoryki, słuchu czy też prawidłowego sposobu oddychania, dlatego spośród zabawek warto zaproponować dziecku wszelkiego rodzaju układanki lewopółkulowe, memory, puzzle, nawlekanki, masy plastyczne, instrumenty, dmuchajki logopedyczne oraz gry edukacyjne.


Klocki Pure & Nature Litlle Dutch


Drewniana układanka objętości Janod



Bębenek z instrumentami B.Toys

10. Co z używaniem smoczka? Jakie jest stanowisko specjalistów?

Podczas stosowania smoczka, tak jak we wszystkim, potrzebny jest umiar i zdrowy rozsądek. Ja, jako logopeda, staram się nie demonizować smoczków. Uważam, że jeśli dziecko ma silną potrzebę ssania, to należy pomóc mu ją zaspokoić. Warto wiedzieć, że odpowiednio dobrany smoczek, może ułatwić dziecku naukę ssania odżywczego w przypadku, gdy wykazuje ono w tym obszarze trudności.
Istotne jest, aby dostosować kształt oraz wielkość smoczka indywidualnie do każdego niemowlęcia. Pamiętajmy jednak, że nie każde dziecko ma potrzebę używania smoczka, dlatego też nie należy podawać mu go na siłę.
Ważne jest także, aby minimalizować czas stosowania smoczka przez dziecko, a do 12 miesiąca życia całkowicie z niego zrezygnować. Długotrwałe stosowanie smoczka może utrwalać nieprawidłowy wzorzec połykania oraz powodować wady zgryzu, które skutkują wadami wymowy.

Smoczek uspokajający Bibs

11. Czy z punktu widzenia logopedy jakieś wady wymowy są łatwiejsze do skorygowania i odwrotnie takie, które wymagają więcej pracy?

Efekty terapii logopedycznej nie zależą od rodzaju wady wymowy.
Logopedzi niedzielą wad wymowy na mniej lub bardziej problematyczne. Jeden logopeda lubi pracować np. nad seplenieniem, inny lepiej czuje się, korygując nieprawidłową realizację głoski [r], ale to są bardzo subiektywne opinie. O skuteczności oddziaływań logopedycznych decyduje doświadczenie terapeuty, zaangażowanie dziecka i rodziców, rozpoznanie przyczyn czy też częstotliwość ćwiczeń.